Na het overlijden van mijn vader wilde ik graag lezen over rouw en verlies. Genoeg boeken te vinden, zou je zeggen. Maar de boeken die ik tegenkwam, hadden naar mijn idee allemaal iets zwaars over zich, iets waarin ik mij niet kon herkennen. Ik heb ze dan ook niet gelezen. Soms begon ik daardoor aan mezelf te twijfelen. “Doe” ik het rouwen wel goed? Ben ik wel eerlijk naar mezelf? Zie ik niets over het hoofd? Maar steeds kwam ik weer bij hetzelfde uit: nee. Ook al heb ik geen idee hoe dit werkt, volgens mij beleef ik wat er nu gebeurt in alle openheid met mezelf.

Volgens mij ligt in die openheid ook de sleutel. Ik heb mij nooit verzet tegen het feit dat mijn vader ziek was en zou overlijden. Dat deed hij zelf overigens ook niet, een niet onbelangrijk detail. Het feit dat er in het leven verandering, verlies en sterven is, jaagt mij niet per se schrik aan. Begrijp me goed: natuurlijk had ik het fijn gevonden als mijn vader in goede gezondheid oud was geworden, en ik vind het ook leuk om zelf nog een tijdje mee te gaan. Maar als ik echt eerlijk ben, voel ik op dit moment geen weerstand bij het idee dat het leven, bij wijze van spreken, morgen voorbij zou kunnen zijn. Best bizar, realiseer ik me, om dit zo op te schrijven.

Ook na zijn overlijden – of misschien is “overgaan” een beter woord – heb ik in mezelf nooit verzet ervaren tegen de gevoelens die er waren. Het waren “gewoon” de gevoelens die er waren. Bijvoorbeeld verdriet en pijn: even vijf of tien minuten keihard janken en dat gevoel de vrije loop laten. Maar daarna was het ook weer weg. Wel  verdrietig, maar het voelde niet zwaar. Het was gewoon dat wat er op dat moment was, zonder er onnodig aan vast te blijven houden.

Rouwen is voor mij niet iets geweest wat ik heel erg heb hoeven “doen”. Ondanks dat ik er veel mee bezig ben geweest, heeft het bijna als vanzelf vrij gemakkelijk door mij heen kunnen stromen. Ik heb de gevoelens die het oproept niet weggestopt en ook andere ideeën heb ik vrij gemakkelijk vorm kunnen geven. Zo had ik regelmatig de behoefte om naar de muziek van de uitvaart te luisteren, keek ik af en toe de opname van de uitvaart terug, bladerde ik regelmatig door foto’s van mijn vader, heb ik zelf een moment genomen om een deel van zijn as uit te strooien, heb ik hem een brief geschreven, een samenkomst met vrienden georganiseerd om onze overleden ouders te herdenken en praat ik heel vaak over mijn vader. Oh, en blijkbaar is er nu ook schrijven bij gekomen. Genoeg gedaan dus, al ging het op een bepaalde manier vanzelf. Ik heb gewoon dat gedaan waar ik behoefte aan had, gegrond in een open houding naar dat wat er gebeurd.

De afgelopen zinnen zijn in de verleden tijd geschreven, niet helemaal bewust. Misschien omdat het overlijden natuurlijk ook in het verleden ligt. Dat lijkt misschien te suggereren dat het rouwproces daarmee ook voorbij is. Maar dat is natuurlijk niet het geval. Het rouwproces is zeker niet klaar. Ik weet ook niet of gemis ooit voorbij zal gaan. Wat ik wel merk, is dat rouw voelt als een oceaan. Het komt in golven: in het begin komen de golven vaak en zijn ze heel hoog. Na verloop van tijd nemen ze wat af. De tussenpozen worden groter, de golven worden kleiner. Maar dit proces verloopt niet in een rechte lijn. Het kan zomaar zijn dat de storm weer even opsteekt en de golven in veelvoud op je afkomen, met gevoelens van gemis, woede of verdriet tot gevolg. Bij mij is het nu in ieder geval een stuk rustiger dan een jaar geleden.

Rouw is geen lineair proces. Het is ook niet voor iedereen hetzelfde. Dit is slechts hoe ik ermee omgegaan ben, op geen enkele manier wil ik hiermee de processen van anderen diskwalificeren. Iedereen rouwt op zijn eigen tempo en op zijn eigen manier. Dit schrijven is hoogstens een pleidooi voor openstaan voor de gevoelens, emoties en behoeften die het rouwproces bij je oproept. Openheid, kort samengevat.

Op dit moment van schrijven komt er een roodborstje op de picknicktafel zitten. Het vogeltje dat mijn vader zo mooi vond. Hoewel mijn vader dan fysiek niet meer hier is, blijkt hij in werkelijkheid helemaal nooit echt ver weg te zijn.

Remko Smallenbroek
Bardo Coaching